Sexueel geweld, religie en spiritualiteit

Religie en sexueel geweld

We zijn terug bij het sexueel geweld. Opnieuw een schandaal in de kerk, het grootste ooit in de Rooms katholieke kerk in Amerika. Meer dan duizend jongens en meisjes werden regelmatig verkracht en sexueel misbruikt. De daders kwamen weg met overplaatsing; het is jarenlang in de doofpot gestopt.
Excuus wordt aangeboden maar dat is niet genoeg. Wat hier nodig is, is een grondige analyse hoe dit kan gebeuren. Hoe is het mogelijk dat mannen, die als taak hebben het zieleheil van hun leerlingen en volgelingen te verzorgen, dit kunnen doen? Hoe is het mogelijk dat het instituut kerk dit verzwijgt?

Zolang niet wordt erkend dat sexueel misbruik alles te maken heeft met de patriarchale cultuur, zal het misbruik doorgaan

Hoewel het onbegrijpelijk blijft en velen schokt, ligt de oorzaak ligt in de patriarchale cultuur zelf; in haar waarden en normen. En zolang dat niet is erkend en doorgrond, zal het misbruik doorgaan, ook al wordt hier steeds meer over bekend. En niet alleen de religieuze leiders in de rooms katholiek kerk maken zich hieraan schuldig.

Boeddhisme en sexueel misbruik

Dat sexueel misbruik en machtsmisbruik plaatsvindt in spirituele tradities die niet de zondige mens, maar juist de basisgoedheid in ieder mens benadrukken, valt lastig uit te leggen. Het is volledig in strijd met hun leer over geweldloosheid en liefdevolle vriendelijkheid.

In mijn vorige blog schreef ik over mijn bezoek aan het Shambala Mountain centre. Hoewel ik gehoord had van sexueel misbruik door leraren in de Rigpa, was ik me er niet van bewust dat dit zich ook afspeelde in de Shambala centra. Het sexueel misbruik door de zoon van Chögiam Trungpa en door andere leiders in de Shambala school, kwam naar buiten in de dagen dat ik daar was, begin juli en ik las er pas over toen ik terug was in Nederland.
Maar geruchten over drankmisbruik en sexueel geweld binnen Tibetaans Boeddhistische kringen gingen al lang rond en het schokt de gemeenschap en de studenten, die juist in het Boeddhisme dachten een leer te vinden van liefde en vrede.

In de Aziatische cultuur zou verkrachting meer vanzelfsprekend zijn

In het Boeddhistisch blad Bodhi wordt over deze zaken geschreven en de leraar wordt zeker verantwoordelijk gehouden. Maar als het gaat over de vraag hoe dit kan gebeuren, dan wordt dat toegeschreven aan de Aziatische cultuur waarin verkrachting meer vanzelfsprekend zou zijn. Het wordt toegeschreven aan blindheid van de leerling. Er zijn zelfs verklaringen waarin sexuele handelingen onderdeel zouden zijn van het proces van initiatie van de leerling.

Nergens wordt een link gelegd met de patriarchale cultuur waarin sexueel geweld een vanzelfsprekend iets was.

Een afgesplitste werkelijkheid

Het Tibetaanse Boeddhisme is een prachtig pad met veel grote en wijze inzichten. Ik heb er op verschillende wijze kennis van genomen en het spreekt me erg aan. Maar ook in dit pad zijn er afsplitsingen.
De grondlegger van het Boeddhisme, Gautama Boeddha, heeft zijn staat van verlichting bereikt door te mediteren onder een boom. Hij was geraakt door het lijden van de mensen en vond een pad dat leidde naar de verlichting van dat lijden. Dat pad voerde ook weg van de wereld, weg van het lichaam, weg van de wereld van verleidingen.
Tibetaanse monniken groeien op in kloosters, weg van de verleidingen van de wereld. Ze wijden hun leven aan de spiritualiteit. Als ze uit Tibet moeten vluchten en in het Westen terecht komen, worden ze geconfronteerd met de wereld. Komen ze in contact met drank, drugs en sex. En velen raken daaraan verslaafd.

Tibetaanse monniken hadden niet geleerd om met verleidingen als sexualiteit en drank om te gaan

Sexueel misbruik vindt plaats in veel religieuze kringen. En niet slechts daar. Sexualiteit is niet geïntegreerd in het dagelijks leven, is er geen normaal, gezond perspectief op sexualiteit. En dat heeft alles te maken met de patriarchale cultuur, de context waarin wij leven.

De instincten

Een van de kenmerken van de patriarchale cultuur is het principe van scheiding en afsplitsing. Scheidingen tussen goed en slecht, aarde en hemel, boven en beneden. Een bekende scheiding is die tussen de drie werelden of dimensies, die zijn oorsprong vindt in het begin van de patriarchale cultuur. Het is de scheiding tussen een boven- een onder- en een middenwereld. De bovenwereld is die van de Goden en van de Geest, de middenwereld is de wereld waarin we dagelijks leven en dan is er de onderwereld, de wereld van de instinctieve machten, van sexualiteit en emoties.

De patriarchale cultuur heeft de werkelijkheid opgesplitst in verschillende ‘werelden’. En de onderwereld was een gebied dat maar beter in het donker kon blijven.

Sigmund Freud, de grondlegger van de psychologie, ontdekte dat deze drie werelden in de menselijke psyche terug te vinden zijn. Hij gaf ze de inmiddels bekende namen ego, superego en instinct. Het superego was bij Freud ons geweten en is tegenwoordig ook bekend onder namen als de innerlijke criticus en de innerlijke rechter. Het superego draagt de waarden en normen van een maatschappij en vertelt ons wat we moeten doen en laten. Het ego is de uitvoerder die in het dagelijks leven weet wat er moet gebeuren. De onderste laag, de instincten, waren krachten die onderdrukt moesten blijven. Het superego, ons geweten, moest ons daarbij helpen. Deze krachten zijn lange tijd ontkend en in het geheim uitgeleefd. Dat deze praktijken niet langer worden getolereerd, heeft te maken met de toenemende emancipatie van vrouw en man. Er is hier sprake van een verandering in het bewustzijn op Aarde.

Op weg naar een rijper ego

Opvallend is de golf van verontwaardiging die over de wereld trekt. Verontwaardiging over de macht van grote multinationals die grond en water vervuilen, levensbedreigende bestrijdingsmiddelen op de markt brengen. Verontwaardiging over mensonterende situaties in fabrieken en gevangenissen. Verontwaardiging over hoe we met het milieu omgaan. Verontwaardiging over de corruptie en het misbruik van macht, over sexueel geweld tegen vrouwen, kinderen en ook mannen. Verontwaardiging en boosheid.
Machtsmisbruik, corruptie en sexueel geweld bestaan al sinds het begin van de patriarchale cultuur. Wat maakt dat juist nu, in de laatste decennia, mensen in grote getale opstaan en de onrechtvaardigheid aan de kaak stellen?

Opvallend is de golf van verontwaardiging die over de wereld trekt

Het verzet is begonnen bij de bevrijdingsbewegingen in de jaren zeventig en tachtig in de vorige eeuw en was wereldwijd. Het is een strijd voor gelijke rechten, voor rechtvaardigheid en vrijheid en ze komt voort uit een specifiek gevoel dat is gecentreerd in het hart. We zijn op een punt in de evolutie van de mensheid aangeland, waar vele harten zich openen.

Dit is geen nieuw fenomeen. Door de eeuwen heen zijn er mensen opgestaan en hebben hun ongenoegen geuit over geweld en onderdrukking, maar hun aantal was niet groot genoeg, hun stem had niet voldoende bereik. Er moet een minimaal aantal mensen zijn die opstaan en gehoord worden door een zeker aantal anderen, die vervolgens de boodschap verspreiden zodat een groter aantal mensen wakker worden en zich aansluiten. En dat is nu aan het gebeuren. De sociale media zijn in dit proces een grote steun.

Een nieuwe wind

Er waait, zo schreef ik in mijn boek over Jezus van Nazareth, een nieuwe wind over Aarde. Bij grote groepen mensen is een nieuw bewustzijn is wakker geworden. We kunnen dit het Christusbewustzijn noemen. Rudolf Steiner, de grondlegger van de antroposofie, heeft ergens gezegd dat het twee duizend jaar zou duren voordat dat bewustzijn zou indalen op Aarde.
Maar we kunnen het ook een nieuw bewustzijn noemen. De naam Christus is door toedoen van de kerk erg besmet geraakt.
Het is duidelijk dat het massale verzet tegen onrecht voortkomt uit gevoelens van liefde en saamhorigheid. Het is deze, wereldwijde beweging, die perspectief geeft in een tijd van grote onrust.