Kerstmis
Het gebeurt vaker in deze kersttijd. Ik word wakker op het vroege tijdstip waarop ik als kind werd gewekt door mijn vader. En dan zie ik zijn lachende gezicht voor me. Herinner me hoe ik, nog half in dromenland, mijn kleren aantrek. Hoe we met ons hele gezin, goed ingepakt tegen de kou de nacht ingaan, het marktplein oversteken naar de grote dorpskerk en een plekje zoeken in een van de voorste rijen.
Traditie
Een volgepakte kerk, geurende dennentakken, licht van talloze kaarsen in kroonluchters, de klanken van bekende gregoriaanse gezangen. Ik zie de priesters voor me in hun plechtige kazuifels, hoor weer de bekende kerstliedjes die we tijdens de drie achtereenvolgende missen samen zingen. En dan, tegen het einde van de derde mis, gestommel van mensen die wat eerder vertrekken om thuis de kachel vast aan te maken, de worstenbroodjes in de oven te stoppen en de kaarsen aan te steken.
Dan kom je buiten en dan is het nog steeds nacht.
Dan kom je buiten en dan is het nog steeds nacht. Ik herinner me de vrieskou, sterren aan de hemel, sneeuw knisperend onder mijn voeten. De mensen om me heen die elkaar een zalig kerstfeest wensten. De gemeenschap waar je dan even bij hoort. Immers we hebben ‘komt allen tezamen’ gezongen.
Thuis wacht ons het kerstontbijt bij kaarslicht. Een feestelijk gedekte tafel, de smaak van warm worstenbrood in mijn mond, kerstbrood met roomboter en spijs en als afronding beschuit met muisjes. Er is immers een kindje geboren.
Nostalgie
Toen woonde ik nog in het zuiden. Hier in noorden bezocht ik de katholieke bisschopskerk in Groningen, een kerstviering in Meppel, de avonddienst in de protestante kerk bij mij om de hoek. Nergens vind ik die sfeer uit mijn kindertijd terug. Het is de kerstviering in de A-kerk met het Roder jongenskoor die me nog het meest raakt. Hier geen wierook en plechtige H. Missen, maar het kerstverhaal en de gezongen kerstliederen doen nog het meest het kerstfeest uit mijn kindertijd herleven.
Ik ben er alleen geweest, was er met vrienden en kinderen, organiseerde na afloop een kerstmaaltijd met worstenbroodjes, beschuit met muisjes en een glaasje wijn.
Deze kerst vier ik samen met mijn oudste dochter, thuis. Kerstgroen, een kleine stal, kaarsen en lichtjes. En dan zingen de jongens van het koor ‘Stille nacht’. Kerstmis is begonnen.
Magie
Het wordt stil in mij. Tijd verglijdt, de nacht strekt zich uit en ontdoet mij van mijn begrenzing. Ruimte opent zich. Ik kan hier reizen door de tijd die wegvalt. Er is niet langer een opeenvolgende reeks gebeurtenissen.
Ik zit tussen de beelden van de oude kerststal thuis die tegelijkertijd buiten in de winternacht, ergens op de velden staat.
En ik zit tussen de herdertjes op de velden, kniel samen met hen neer in het mos voor de stal en kijk naar het kerstkind in de kribbe. Ik zit tussen de beelden van de oude kerststal thuis die tegelijkertijd buiten in de winternacht, ergens op de velden staat. Ik ben in de magie van de nacht.
Kerst was voor mij voorbij op het moment dat het licht werd en de resten van het vroege ontbijt zichtbaar werden in een grauwe ochtend, op het moment waarop er moest worden opgeruimd. De lineaire tijd kwam terug, het gevoel van saamhorigheid en magie was weg.
Beloftes aan het leven zelf
Ons huidige kerstfeest is een Christelijke variatie op het midwinterfeest.
Bij het midwinterfeest staan we stil bij Aarde, bij haar dynamische wisselwerking met de zon, bij het leven dat hier mogelijk wordt. Het is een interactief veld waar we allen, plant, dier en mens, deel van uitmaken.
De Kelten en Germanen, Goten en Noormannen, de Native Americans en Aboriginals, waren en zijn zich bewust van deze onderlinge samenhang. Ze kenden en kennen de kracht van het Goddelijke die zich uitdrukt in de vele vormen. En zij verstevigen hun band met het leven in hun vieringen door het jaar, in hun rituelen.
De groenblijvende takken, de vreugdevuren, ze zijn herinneringen aan het leven dat doorgaat. Het midwinterfeest is een belofte aan het leven zelf.
De geboorte van het kind
Die belofte krijgt een nieuwe dimensie in de geboorte van het Goddelijke kind op Aarde. Hier gaat het om onze persoonlijke realiteit. Door de incarnatie van het persoonlijk Goddelijke op Aarde ontstaat de mogelijkheid om ons, als mensen, bewust te worden van onze ware natuur, te beseffen wie we werkelijk zijn: ‘vlees geworden’ Essentie.
Als we dat tot ons door laten dringen - als we wat de kerk ervan heeft gemaakt laten voor wat het is en ons realiseren wat dit betekent - kan onze ziel vleugels krijgen en we kunnen ons, samen met dat prachtige lied uit de Messiah, verheugen.
For unto us a Child is born,
unto us a Son is given;
and the government
shall be upon his shoulder,
and His name shall be called:
Wonderful,
Counsellor,
The Mighty God,
The Everlasting Father,
The Prince of Peace
Luisteren: For unto us a child is born
En in feite maakt het niet uit of je de geboorte van Jezus als waar gebeurd ziet of dat het alleen een verhaal voor je is. Het verhaal draagt in zich al de betekenis. Hier wordt een nieuw bewustzijn geboren wordt. Het wordt wel het ‘Christusbewustzijn’ genoemd dat, aldus verschillende zieners, 2000 jaar na zijn komst op aarde zal indalen. Die tijd is nu gekomen.
Romantiek
Van alle jaarfeesten wordt kerstmis het meest uitbundig gevierd. En in veel van deze festiviteiten wordt noch bij de zonnewende, noch bij de geboorte van het Christuskind stilgestaan. Steeds vaker worden de geurige wintertakken vervangen door een kunststof boom, de kaarsen vervangen door elektrische lichtjes, de kerstliedjes door liedjes over verlangen en in plaats van de kerststal verschijnt de kerstman met zijn cadeautjes ten tonele.
Als al deze betekenissen wegvallen, wat vieren we dan nog? Wat spreekt hier zo intens tot onze verbeelding?
Als al deze betekenissen wegvallen, wat vieren we dan nog? Wat spreekt hier zo intens tot onze verbeelding?
Het lijkt dat in deze winternacht, waar de duisternis het dichtst is, de behoefte aan romantiek het grootst wordt. Hier proberen we het leven te vieren zoals dat voor ons het mooist lijkt, met mooie diners, glanzende glazen gevuld met een kleurige vloeistof, met gezellig samen zijn, stralende mensen in feestelijke kledij. Een leven van overvloed, liefde en saamhorigheid. Een leven zoals we het graag willen zien.
We proberen de schijn op te houden.
En de velen onder ons die daar niet in slagen, zijn blij als het weer voorbij is, of ‘doen er niet aan’.
Verlangen
Romantiek ligt nooit ver af van melancholie. De nieuwe kerstliederen die ‘de herdertjes lagen bij nachte’ hebben vervangen, dromen van een witte kerst, een grote liefde, eindelijk het geluk. Ze houden een belofte in, spreken een verlangen uit. Het lijkt alsof we hopen, uitreiken naar iets dat altijd net buiten ons bereik ligt.
Kerstfeest roept wellicht herinneringen op aan iets groters, mooiers, iets dat we diep in onszelf lijken te kennen. Want hoe kunnen we anders verlangen? Maar wat dat iets is, dat zijn we vergeten.
Kerstfeest roept wellicht herinneringen op aan iets groters, mooiers, iets dat we diep in onszelf lijken te kennen.
Het roept de herinnering op aan de parabel van de koningszoon die op missie ging in een ver land en zowel zijn missie als zijn afkomst vergat. Hem werden gidsen gestuurd om hem te herinneren aan wie hij was, waar hij thuishoorde.
Zou het kerstfeest zo’n gids voor ons kunnen zijn?
Als we echt stilstaan bij de betekenis van het kerstfeest voor ons, voorbij de lichtjes, de boom en het eten, voorbij onze afkeer of eenzaamheid, zou kerstmis dan een wake-up call kunnen zijn?
Ooit, lang geleden, deed ik een workshop over het verlangen. Verlangen, zo leerde ik, leidt je naar wat je verlangt. Er is vertrouwen voor nodig en moed, moed om het risico van de teleurstelling te lopen. Moed om steeds dieper te kijken in dat hart van ons. Om te ontdekken waar ons verlangen echt over gaat.
Van de Hemel en de Aarde
Midwinter herinnert ons aan onze verbinding met Aarde en haar sacrale werkelijkheid, aan onze connectie met alles wat hier leeft, aan saamhorigheid en onderlinge afstemming. Kerstmis herinnert ons aan onze ziel en onze individualiteit. De incarnatie van Jezus op Aarde opent voor ons de weg naar spirituele groei. Jezus is een wegbereider, hij nodigt ons uit om hem te volgen. ‘Ik ben de weg, de waarheid en het leven……’
Waar Aarde ons draagt nodigt Hemel ons uit tot een proces van zelfrealisatie. En dat proces kan alleen plaatsvinden met en op Aarde, in onderlinge afstemming en connectie. Leven is een interactieve realiteit.
Uiteindelijk zijn Hemel en Aarde één. Aarde en hemel zijn alleen maar gescheiden omdat wij dat zo zijn gaan zien. De oerknal veroorzaakte onderscheid en differentiatie, geen scheiding.
Ik zoek de cd van het Roder Jongenskoor nog maar eens op, het laatste lied. 'Komt allen tezamen'
‘Komt allen tezamen…’
Niet alleen allen, alles kan samenkomen in een ondeelbare eenheid die aan ons verschijnt in miljarden vormen.