Met moed het nieuwe jaar in

De oorsprong van het ‘kwade’

In mijn vorige blog schreef ik over de oorsprong van het ‘kwade’. Het ‘kwade’, zo werd duidelijk heeft zijn oorsprong in gekwetstheid en pijn, in onzekerheid, in het verschil tussen arm en rijk. Het komt voort uit een die gevoel van onrechtvaardigheid. En uiteindelijk dient het ‘kwade’ om de angst de baas te blijven. Maar wat als moed de angst ontmoet?

Het was tijdens een van mijn retraites dat ik de microfoon nam en ten overstaan van zo’n 150 mensen, mijn afwijkende mening gaf. Ik kan met niet meer herinneren waarover ik sprak. Na afloop kreeg ik een compliment van een van de leraren: ‘Moedig van je hoor’. ‘Maar ik vond het doodeng’, was mijn verweer. ‘Dan is het des te moediger’, was het antwoord.
Ik ben het nooit vergeten en ik gebruik het soms naar mijn cliënten, dit voorbeeld. We hebben moed nodig, moed om uit onze comfortzone te stappen, moed om ons niet te laten leiden door onze angst, maar iets nieuws te doen. Het vraagt moed om onze harten te openen en ons leven niet langer door angst te laten bepalen.

Angst en onderdrukking van gevoelens

Als jong kind leren we om ons aan te passen aan wat de omgeving van ons vraagt. Vaak gaat dit gepaard met angst. We leren al jong dat we op moeten passen dat we het goed doen, doen wat mama vraagt, rustig zijn als papa thuiskomt. Deze voorbeelden lijken stereotypen, maar ik hoor ze regelmatig van mijn cliënten.

We worden bang van onze natuurlijke impulsen, onze spontaneïteit

In een cultuur waar bepaalde waarden en kwaliteiten niet worden gewaardeerd, worden we bang van juist die kwaliteiten in ons, bang van delen van onszelf die naar buiten willen komen, bang van onze natuurlijke impulsen, onze spontaneïteit. We ontwikkelen overlevingspatronen en houden zo onszelf in de comfortzone. Maar op deze manier laten we ons leiden door angst.

Angst om te leven

Angst is onvermijdelijk. Verlies is inherent aan leven op aarde. Ons lichaam gaat op een bepaald moment dood, en die weg naar de dood begint al bij het begin van het leven zelf.
Angst wordt geprojecteerd op allerlei aspecten van het leven. Zo we zijn bang om overspoeld te worden door de eisen die het leven stelt, bang om een tentamen niet te halen, de baan niet te krijgen. We kunnen bang worden voor grote lege ruimtes, bang om alleen te zijn, bang om een geliefde te verliezen, bang om op reis te gaan, bang om te gaan slapen.

Toen ik een jonge moeder was, was ik bang dat mijn echtgenoot om zou komen bij een auto ongeluk. Hij mocht van mij nooit met iemand meerijden in een auto en de eerste auto die wij zelf kochten was een Saab, de meest veilige auto die er toen bestond. Ik kon me niet voorstellen dat ik zonder hem zou kunnen leven, maar enkele jaren later gingen we uit elkaar en we hebben het allebei overleefd.

Bij mijn oma hing aan de muur een bordje met een tekst die ik wel heb onthouden maar die ik niet zo gemakkelijk toe kan passen:

“De mens lijdt het meest aan het lijden dat hij vreest en dat nooit op komt dagen”.

Het lijden dat we vrezen, ligt ingebed in onze gedachten. ‘Wat als…..’ En dan gaat de fantasie aan het werk en voor we het weten is de stress in ons lichaam huizenhoog.
Angst zo schreef ik eerder, is een toestand van het autonome zenuwstelsel. En naarmate we als kind meer onzekerheid en angst hebben ervaren worden we, als we ouder zijn, eerder gestrest van zaken die in zichzelf niet zo angstig hoeven te zijn. Maar de reflexen in ons lichaam hebben geleerd om op bepaalde situaties te reageren en in ons voorstellingsvermogen vinden tal van rampen plaats. Voor we het weten schiet het stressniveau omhoog, gaan de alarmbellen rinkelen. Het kan zo ver gaan dat we, terwijl we bang zijn dit leven te verliezen, we tegelijkertijd bang zijn het te leven.

Angst kunnen we onderzoeken

De enige manier om ons leven niet door angst te laten bepalen is om de angst onder ogen te komen; we moeten ervaren wat angst werkelijk is. Meestal proberen we angst te vermijden omdat we denken dat we dat niet aan kunnen, dat verlies. Als kind hebben we geleerd om de angst te onderdrukken en nu we volwassen zijn leeft er nog steeds een angstig kind in ons dat het dreigt over te nemen van de volwassen vrouw en man die we geworden zijn.

Maar hoe is het om door te ademen, om in de angst te ademen, om de grond te voelen onder je, om te weten dat het niet toen is, maar nu?

Maar hoe is het om door te ademen, om in de angst te ademen, om de grond te voelen onder je, om te weten dat het niet toen is, maar nu? Dan kunnen we de angst onderzoeken, we kunnen ons een voorstelling maken van het gemis, we kunnen de pijn en het verdriet gaan voelen in ons hart. We ontdekken dat we die pijn kunnen verdragen en we worden iets minder bang voor dat verlies. En dat hart, dat we ooit sloten om onszelf te beschermen voor de pijn, gaat verder open.

Het moedige hart

Een open hart geeft ruimte en ontspanning. We zijn niet langer bang voor wat daar leeft. We gaan ons minder bekommeren om de mening van anderen en er ontstaat vrijheid om te zijn wie we zijn. En als vanzelf wordt het hart moedig. Het moedige hart is niet langer bang voor de angst. Vrij van angst hoeven we niet te worden, dat lijkt, levend in een fysiek lichaam, in een leven waar we aan hechten, onmogelijk. Maar met een open hart durven we de angst moedig onder ogen te zien en te onderzoeken, telkens opnieuw.

Ik wens jullie allen een moedig 2019.

Tenslotte

Met deze blog sluit ik de serie blogs over de patriarchale cultuur af. Het is een mooie verzameling geworden, waar - uiteraard, want dat is onvermijdelijk in een serie - herhalingen te lezen zijn. Misschien vind ik ooit ruimte om dit alles in een pamflet samen te vatten. Vooralsnog werk ik aan een nieuw boek en zullen de komende maanden minder frequent blogs van mij verschijnen. Ik wil alle lezers bedanken voor hun aandacht en als je een reactie wilt schrijven, graag! Je reactie kan naar mijn mailadres.