De patriarchale cultuur is angstgedreven
In mijn vorige blog schreef ik over de behoeften hiërarchie. Aan de basis van die hiërarchie liggen behoeften aan basisveiligheid, eten, een dak boven ons hoofd, behoeften die bevredigd worden door een redelijk inkomen. Maar het lijkt erop, zo schreef ik, dat ook behoefte aan erkenning en respect nog steeds wordt verkregen door materiële zekerheid. Is het angst dat we hier nog steeds aan vasthouden?
Hechting en angst
Hechting is een natuurlijk proces dat nodig is voor het leven op aarde. Een embryo kan alleen overleven als het zich hecht aan de baarmoederwand. Leven in een fysieke realiteit impliceert hechten. We hechten het gemakkelijkst als de omgeving ons verwelkomt. Als de atmosfeer in de baarmoeder rustig en kalm is. Als we bij onze geboorte en in onze kindertijd, ontvangen worden in een omgeving waar ruimte en rust is, waar harmonie is, tijd en aandacht is.
Het is een basisbeweging in al onze cellen; ze reiken uit naar dat wat goed voelt. Als iets niet goed voelt, de omgeving onveilig is, als er spanning is en stress, dan trekken de cellen zich samen. Het is de manier waarop onze lichamelijke realiteit zich verdedigt. Het is een onderdeel van het overlevingsinstinct.
Omgeving en angst
De omgeving waarin we opgroeien bepaalt dus in hoge mate hoe we ons in onze lichamelijke realiteit voelen. Ze bepaalt de mate van angst en onzekerheid, van vertrouwen en gemakkelijkheid. Als de omgeving veilig voelt, is er meer ontspanning en rust; we hebben meer vertrouwen in de wetmatigheid van het leven. We kunnen meer verdragen, hebben meer ‘bandbreedte’.
Een cultuur die bepaalde waarden omarmt en andere onderdrukt en ontkent, is inherent onveilig.
Een gestresste, onveilige omgeving levert meer spanning en stress op bij ons als kinderen en maakt het lastig om te ontspannen en te vertrouwen als we ouder worden. Onze ‘bandbreedte’ de ruimte waarin we kunnen leven wordt smaller en de behoefte aan houvast en zekerheid groeit.
Een cultuur die bepaalde waarden omarmt en andere onderdrukt en ontkent, is inherent onveilig. Ze benadrukt het gevoel dat er iets in ons - lichamelijkheid, emoties, lichaamssensatie - niet deugt. Dat maakt de bandbreedte kleiner.
Macht en onderdrukking genereren als vanzelf angst. Zorgen ervoor dat we ons aanpassen, ons binnen de regels blijven gedragen. Het maakt dat we houvast zoeken in dat wat een cultuur ons biedt: materiële werkelijkheid. Het is een smalle bandbreedte.
Dat is niet altijd zo geweest.
Een met Aarde
Er is een idee dat dit altijd zo is geweest. Dat er altijd geweld en onderdrukking, angst en strijd is geweest op aarde. Dat we evolueerden doordat de sterkste het won van de zwakkere. Maar dat onderzoek is beperkt, uitgevoerd vanuit een bepaald perspectief en er zijn bewijzen te over dat dit niet altijd zo is geweest op Aarde.(1) Ooit waren we één met Aarde.
Onze verre voorouders leefden in verbinding met Aarde, met leven en dood. In hun visie kwamen we uit de diepte van Aarde zelf - uit de donkere moederschoot - tot leven, om bij onze dood daarnaar terug te keren. In foetushouding werden de overledenen in de aarde gelegd, hun lichaam bestrooid met rode oker. Aarde was de oermoeder. De doden leefden voort als spirits, als wijzen die de levenden richting gaven. Over dit alles waakte de hemel, het universum waar zon, maan en sterren zich voortbewegen in een voortdurende cyclus. .
Het was een aarde-gebonden samenleving waar het groepsbewustzijn de boventoon voerde en waar dood een onderdeel vormde van het leven zelf. In deze wereld was het zesde zintuig een direct weten, goed ontwikkeld. Zo konden we de planten vinden die ons voedden en konden we jacht maken op de dieren.
In latere fasen werd Aarde een godin.
Ze werd aanbeden en geëerd.
Met rituelen werd het leven gevierd en werden goddelijke krachten gebruikt om ziekte en onheil te beïnvloeden.
Sjamanen leerden invloed te hebben op het leven zelf door af te stemmen op de universele energie, de goddelijke realiteit. Ze gingen met de goden in gesprek.
De Heroïek
Ergens is dat veranderd. Ergens vond een sprong in de evolutie plaats. Volgens geschiedkundige overlevering waren het nomaden te paard die niet langer de Aardemoeder omarmden.
Zij aanbaden de Dondergod die in een voertuig door de hemel reed, de God van heroïek en strijd. In bloedige confrontaties namen zij de macht en zo ontstond een nieuwe manier om met de dagelijkse dreiging van de dood om te gaan. Brute kracht, geweld en strijd brachten lof aan de overwinnaar. Het was een leven voorbij de angst. Een profeet stond op, Zarathoestra. Hij concludeerde uit dit geweld dat er naast de goede goden ook slechte moesten bestaan. Maar mensen creëren hun eigen godsbeeld. Godsbeelden veranderen maar heroïek bestaat nog steeds.
Het denken en de geoorloofde oorlog
Dat moet toch anders kunnen, moeten de Grieken hebben gedacht. Zij ontdekten, zo schreef ik eerder, de kracht van de mind, van het denken. Denken over het leven geeft afstand van het leven zelf en zo kun je het leven op aarde overstijgen. Denken maakt van mensen redelijke wezens. We gaan voorbij de emoties en de instincten, dacht men. Daarmee krijgen we macht over ons leven, dacht men. Het denken en de geest werden verheven boven voelen en het lichaam.
De Grieken verdwenen en de Romeinen kwamen. Ze gebruikten het erfgoed van de Grieken op zeer praktische wijze: ze ontwikkelden wetten en regelgeving. Zo ontstond er een nieuwe vorm van hiërarchie. Macht werd nu geoorloofd, want was wettelijk vastgelegd. Oorlogen waren nu geoorloofd want uitgevoerd in naam van de keizer.
Onderdanige gelovigen
Het meergodendom werd afgezworen; er kwam één god die heerser werd over hemel en aarde. Hij zat hoog boven in de hemel en keek neer op de stervelingen. Hij oordeelde over goed en kwaad en een kerkelijk instituut bepaalde de regels. Dit instituut legde ons het geloof op. Vertelde ons dat we slecht waren: Wij mensen, hadden ons met de God gemeten, hadden van de boom van de kennis van goed en kwaad gegeten, een verboden vrucht. We waren zondig en schuldig; moesten boete doen en berouw tonen. De kwetsbaarheid van het lichaam werd zondigheid. Mensen die zich niet aan de kerkelijke regels hielden werden achtervolgd en vermoord. In naam van god.
We waren inmiddels ver verwijderd van onze verbondenheid met Aarde, de planeet die ons voorzag in ons dagelijks bestaan. Onze ogen waren gericht op het hiernamaals, op een god boven in de hemel.
De wedergeboorte
De renaissance kwam. Eruditie vond een weg in filosofie en kunst. Er werden grootste kathedralen gebouwd en de mens verhief zich. Burgers werden mondig en kwamen voor zichzelf op.We ontdekten nieuwe werelden die we veroverden en waaraan we ons verrijkten.
Binnen de kerk ontstond er opstand tegen de regels, tegen de verregaande verrijking en het machtsmisbruik. Schisma’s en afsplitsingen waren het gevolg. De Franse revolutie bracht macht aan de burgers, democratie werd ontwikkeld en de technologische ontwikkelingen brachten, naast oorlogen en crisis, het begin van welvaart voor velen. Er ontstonden sociale voorzieningen en het vrouwenkiesrecht. (Nog maar een eeuw oud en nu gaan vrouwen wellicht de verkiezingen in de USA bepalen!)
Globalisering en vervreemding
En toen kwamen de computers, internet, de mobiele telefoon. De wereld werd toegankelijk voor iedereen. Het is een omgeving waarin de monopolie economie zich gemakkelijk kan ontwikkelen en grote multi nationals krijgen steeds meer macht. De rijken worden rijker, het leven luxueuzer, zij het dat dit lang niet over iedereen opgaat. De technologische ontwikkelingen hebben, met name in de laatste decennia, een hele nieuwe wereld gecreëerd, een wereld ook waarin we we alles onder controle lijken te krijgen. Niet zo vreemd met de ongelooflijke technologische vooruitgang.
Weg van de duisternis
In dit korte overzicht - een schets en verre van volledig - zien we tal van pogingen om de waarheid over het aardse bestaan van ons te schudden. We gaan weg van wat we niet willen weten, weg van wat we niet onder ogen durfden of konden zien. In de vaart van de beschaving dachten en denken we dat we alles onder controle kunnen krijgen.
Maar het leven haalt ons in. Immigratie, vluchtelingencrisis, klimaatveranderingen, corruptie, materieel gewin ten koste van gezondheid en leefgebieden van bewoners, seksueel geweld, de slechtste kanten van onze maatschappij komen bovendrijven. We kunnen onze ogen er niet meer voor sluiten. Het brengt grote onrust en met de onrust de angst. Reacties blijven niet uit en de rechtse fracties winnen aan stemmen: een sterke man, grenzen dicht en meer controle lijkt voor velen een toverwoord.
Je kunt de problemen van nu niet oplossen vanuit een visie en met behulp van methoden die ze hebben veroorzaakt
Maar je kunt de problemen van nu niet oplossen vanuit een visie en met behulp van methoden die ze hebben veroorzaakt. We hebben een nieuwe visie nodig, en visie die het proces van zelfrealisatie ondersteunt. Een visie waarin we zien dat macht en controle ons niet verder helpen. Die visie is voorhanden, is al vele malen eerder op Aarde gerealiseerd. In een van de volgende blogs ga ik een poging wagen die te beschrijven. Maar voor we zover zijn moeten we nog een aspect onder ogen zien.
Het kwaad
Er is één aspect dat we in deze blogs nog niet hebben gezien, een aspect dat ik nog onder ogen wil zien voordat we overgaan naar een onderzoek naar een nieuwe beweging. en dat is het aspect van het kwade. Met zoveel geweld om ons heen is het lastig om te zeggen dat het kwaad niet bestaat. Hoe dat zit houdt me al lang bezig. In mijn volgende blog daarover meer.