De Amerikaanse verkiezingen
De opkomst van de extreem rechtse beweging in onze Westerse cultuur valt alleen te begrijpen als we ons realiseren dat we leven in een tijdperk dat het einde van een cultuur heeft ingeluid. Extreem rechts is de beweging tegen een verandering waarin de mensen die deze beweging dragen, bang zijn de verliezers zijn.
Extreem Rechts
De verkiezing van Trump tot president van de USA heeft een groot deel van de wereldbevolking geschokt. Toen ik hem voor het eerst hoorde spreken was ik verbijsterd: ‘Hoe kan een man die dergelijke uitspraken doet denken dat hij kandidaat is voor het presidentschap. Laat staan dat hij het wordt!'
Ik had het, samen met de meerderheid van de Westerse bevolking, bij het verkeerde eind. Het kan niet alleen, het is gebeurd.
Maar deze verkiezing staat niet op zichzelf. In de Westerse wereld zien we groeiende groep extreem rechtse groeperingen niet alleen opstaan maar ook steeds meer aanhangers krijgen. Het lijkt een verzet tegen het politieke establishment, een verzet tegen een intellectuele elite die besluiten neemt zonder helder te maken wat de werkelijke achtergrond is van deze besluiten. Het valt moeilijk uit te leggen dat er moet worden bezuinigd op de zorg als tegelijkertijd veel geld wordt uitgegeven aan specialistisch onderzoek dat ervoor zorgt dat we allemaal ouder worden. Nog lastiger wordt het als we zien hoe het management hoge salarissen krijgt uitbetaald terwijl degenen die het werkelijke werk doen op de minuut moeten werken. Maar dat verklaart niet waarom goed opgeleide blanke mannen en ook vrouwen, Trump kiezen als president. De werkelijke reden moet elders worden gezocht.
White Riot
De toenemende beweging naar extreem rechts wordt vooral veroorzaakt door ‘resentment’, lees ik in een artikel in Vox. In dit artikel, dat de provocerende naam ‘White Riot’ draagt, wordt verwezen naar tal van onderzoeken die aantonen dat het hier gaat om een regressieve houding ten opzichte van veranderingen.
Resentment betekent zoveel als: wrok, wrevel en rancune, maar ook haatdragendheid en wraakgierigheid.
De beweging van extreem rechts wordt gedragen door een regressieve houding ten opzichte van veranderingen.
Resentment is een gevoel dat kan ontstaan vanuit een ervaring van tekortkomen, niet gezien en erkend worden. En dat is wat hier speelt. Het is:
The feeling of injustice on the part of a privileged portion of society when it sees power slipping into the hands of a group that hadn't previously held it.
Alom zien we een verdediging van de nationale waarden, een roep om terugkeer naar het oude. ‘We will make America great again’. En dat betekent dat vreemdelingen hier geen plaats hebben. Het is de boosheid over de maatschappelijke veranderingen die de beste verklaring geeft voor de krachten van intolerantie die in het Westen in opkomst komen. Racisme, islamfobie en xenofobie (soms vertaald in vreemdelingenangst) zijn hiervan de gevolgen.
Keerpunt
In zijn boek ‘Turning Point’, dat in de jaren 80 in Nederland verscheen onder de titel ‘het Keerpunt’, zet Fritjof Capra uiteen dat we aan het einde zijn gekomen van een cultuur. Een dergelijk einde kenmerkt zich door een teloorgang van de normen en waarden die een cultuur heeft gedragen. De huidige crisis is zo alomvattend omdat het, naast andere veranderingen, de patriarchale cultuur is die hier zijn einde vindt. En deze heeft zo’n slordige 4000 jaar bestaan.
Het is de patriarchale cultuur die hier zijn einde vindt.
De publicatie van zijn boek sloot naadloos aan op de tijdgeest die in de nasleep van de tweede wereldoorlog door west Europa en noord Amerika waarde. De bestaande orde met zijn waarden en normen werd bekritiseerd en het verzet heeft veel effect gesorteerd. Zo heeft de vrouwenbeweging vrouwen weer op de maatschappelijke kaart gezet.
Veranderingskrachten
Culturele veranderingen vinden plaats door krachten van verandering. Het zijn wezenlijke evolutionaire krachten die ons aanzetten tot een nieuwe manier van kijken en leven. Het is een groeiend bewustzijn dat in de tweede helft van de vorige eeuw in gang is gezet en dat zich voortbeweegt. Het is gemotiveerd door onvrede, maar ook door een andere kijk op de werkelijkheid en gedragen door inzichten uit de wetenschap. Het mechanistische tijdperk waarin men de mens en in feite onze hele omgeving, voornamelijk zag als een machine, is helemaal voorbij. En met een veranderde visie komt er een beweging naar een andere wereld.
Veranderingskrachten zijn gemotiveerd door onvrede, maar ook door een andere kijk op de werkelijkheid.
We zijn op weg naar een multiculturele samenleving en streven naar een betere verdeling van de welvaart, naar respect voor aarde en zorg voor het milieu. We zien mensen die op zoek zijn naar een zinvoller bestaan, we zien een toenemende belangstelling voor spiritualiteit, oproepen tot meer bewustzijn en zelfreflectie en burgerinitiatieven die vernieuwing brengen van onderaf. Het zijn kenmerken van een horizontale verbinding in plaats van een hiërarchische scheiding die het patriarchaat domineerde. Een dergelijke verandering is niet tegen te houden, maar ze vindt niet plaats zonder slag of stoot.
Weerstandskrachten
We hebben in de Westerse wereld veel culturen zien verdwijnen en plaats zien maken voor nieuwe. Het einde van een cultuur kenmerkt zich door een teloorgaan van waarden en normen. Corruptie, machtsmisbruik en geweld zijn hier de kenmerken van.
Vernieuwing impliceert een herverdeling van de machtspositie. En dat roept angst op. De bekendste weerstand tegen verandering is de angst voor het onbekende. Angst is een slechte raadgever en de ervaring van angst laten we liever niet toe. Liever zoeken we de boosheid want dan zijn we sterk. En we worden sterker als we samen staan.
En we staan samen sterk als we macht hebben. Macht en corruptie zijn, zo ontdekken we, aan de orde van de dag en ze vindt plaats in het klein en in het groot.
Angst is een slechte raadgever en de ervaring van angst laten we liever niet toe. Liever zoeken we de boosheid want dan zijn we sterk.
Hillary Clinton was in vele ogen een betere kandidaat dan Donald Trump maar ze was tegelijkertijd de vertegenwoordiger van een Amerikaanse elite waar veel mensen geen vertrouwen meer in hadden. Het verzet komt, in een tijd als deze, van vele kanten. Het roer moet duidelijk om maar de mensen die dat roer echt de goede kant in kunnen sturen, bezitten nog niet de positie die hen daarin in staat stelt.
De macht van het hart
Dat de verandering er gaat komen is onvermijdelijk. Meer nog, de richting staat absoluut vast. We gaan een toekomst tegemoet waarin liefde, saamhorigheid, gelijkwaardigheid en respect voor mens, dier, plant, voor Aarde centraal staat. Onze westerse cultuur heeft ons een mega beschaving gebracht, dat zal niemand ontkennen. Ze is ontstaan dankzij de grote waardering voor het verstand en voor macht. Ze is ten koste gegaan van de liefde, van de kwaliteiten van het hart. Verschillende spirituele leraren hebben voorspeld dat het 2000 jaar zou duren voordat het Christusbewustzijn op aarde kon neerdalen. Deze tijd is aangebroken.
We gaan een toekomst tegemoet waarin liefde, saamhorigheid, gelijkwaardigheid en respect voor mens, dier, plant, voor Aarde centraal staat.
Het is een tijd van afzien, van angst en ontreddering, van vervreemding en van grote onzekerheid. Het kan ook een tijd zijn van hoop. Een tijd waarin we leren onszelf in liefde te omarmen en afstand te nemen van onze innerlijke criticus die ons onszelf doet afwijzen. Een tijd waarin we gaan beseffen wie we in wezen zijn, een spirituele realiteit met haar wortels stevig in de aarde en zijn wezen stevig verankerd in het goddelijke universum.
Ik wens ons allemaal veel moed toe, want dat hebben we nodig in deze grote transitie.