De innerlijke Criticus

Het geweten

Voor Freud was het superego dat later verschillende namen kreeg waaronder de innerlijke criticus, het geweten van de mens. Het ‘super’viseerde het ego, leidde het in juiste banen en ondersteunde het ego in zijn gevecht om de instinctieve krachten in de mens, de primitieve emoties, de baas te blijven.
Inmiddels kijken we heel anders tegen deze manier van reguleren aan, maar het is terecht dat Freud hier zijn credits krijgt. En het superego of de innerlijke criticus, ook wel de innerlijke rechter genoemd, heeft in de persoonlijkheid nog steeds een kritische en zeer normerende stem. Als het de kans krijgt bestuurt het ons leven en meestal op een negatieve manier.

Als het de kans krijgt bestuurt het ons leven en meestal op een negatieve manier.

Hij staat direct klaar om commentaar te leveren op ons handelen, denken en voelen. Het kunnen ook complimentjes zijn, schouderklopjes, bevestigingen maar er zit vaak een maar aan.
‘Goed gedaan hoor maar als je nou dat nog verbetert….'
Er is dus altijd commentaar, altijd.
Hij geeft je gemakkelijk het gevoel dat je het nooit goed doet, dat je niet deugt, dat je stom of onverantwoordelijk bent, liever moet zijn, voor jezelf op moet komen.
Hij jaagt je op, drukt je terneer, laat je leven in continue onvrede met jezelf en/of de wereld om je heen.

Waarden en normen

De innerlijke criticus draagt de normen en waarden van de maatschappij. Het zijn de regels, normen en gebruiken van een samenleving. Er zijn universele normen die geldig zijn voor grotere groepen en langduriger bestaan. Er zijn ook per klasse, per sociale gemeenschap specifieke regels en gewoonten waar je je aan te houden hebt. In een tijd van grote veranderingen ontstaan de nieuwe normen naast de oude en dat geeft veel innerlijke conflicten. Zo moet je in deze tijd voor jezelf opkomen (nieuwere norm) maar je moet ook voor de ander klaarstaan. (oudere norm). Dat is een lastig dilemma.

De innerlijke criticus en het ego

Zoals hierboven al is aangegeven superviseert de criticus het ego. Hij zorgt ervoor dat het ego binnen de door hem gebaande paden blijft lopen. Je moet voldoen aan de normen. Zolang je dat doet zul je niet zoveel last hebben van deze innerlijke instantie. Het wordt lastig als je je grenzen wilt verleggen, dan wordt hij vaak actiever. En in een tijd van grote veranderingen zoals de tijd waarin we nu leven, is de innerlijke criticus een onvermijdelijke stem in je leven.

De innerlijke criticus en het innerlijke kind

De innerlijke criticus wordt ontwikkeld vanaf de geboorte en krijgt een soort van afgeronde identiteit als je 4 jaar bent. Het zijn de kritische boodschappen, door ons op een bepaalde manier ervaren en geïnterpreteerd, die verinnerlijkt worden en die leiden tot de vorming van deze innerlijke instantie. Zo weten we wat ons te doen staat en worden mogelijke conflicten met onze ouders vermeden. Ze spelen zich nu af tussen verschillende innerlijke delen in jezelf. Zo ontstaat de geïnternaliseerde kritische ouder. En bij een ouder hoort een kind. Hoe strenger de criticus, des te banger en onzekerder het kind. Onze innerlijke criticus en ons innerlijke, onzekere kind hebben een hechte relatie.

En bij een ouder hoort een kind. Hoe strenger de criticus, des te banger en onzekerder het kind. Onze innerlijke criticus en ons innerlijke, onzekere kind hebben een hechte relatie.

Als je je op momenten onzeker voelt dan kun je van één ding zeker zijn: de innerlijke criticus is ergens actief aanwezig. En als je vindt dat je niets goed doet, dat je lui of gemakzuchtig bent, dat je vlucht of de weg van de minste weerstand zoekt, geheid dat er een innerlijke kritische stem is die je dat influistert. Ze kunnen samen een gesloten cirkel vormen en je komt er dan niet uit. Je hebt je innerlijke volwassene nodig om hieruit tevoorschijn te komen.
Hoe kom je daar?

Bewustwording

De eerste stap is het herkennen van de aanwezigheid van je innerlijke criticus. Kijk naar de boodschappen die je jezelf geeft, je eigen commentaar op jezelf. Dit commentaar weerspiegelt de normen en waarden van een cultuur. Zo is de perfectionist nooit tevreden over het resultaat, de pusher vindt dat je altijd nog harder of meer kunt doen en de pleaser denkt dat zij alleen recht van bestaan heeft als zij er voor anderen toe doet. De stoere man vindt dat je vooral niet moet huilen of je kwetsbaarheid moet laten zien en de rationalist redeneert alle gevoelens en je directe weten weg omdat niemand zit te wachten op je kwetsbaarheid. Het zijn boodschappen die we mee hebben gekregen als kind en die we onszelf nu als waarheden voorhouden.

De stoere man vindt dat je vooral niet moet huilen of je kwetsbaarheid moet laten zien en de rationalist redeneert alle gevoelens en je directe weten weg omdat niemand zit te wachten op je kwetsbaarheid.

Onderzoek

Als we zicht krijgen op deze boodschappen, hoeven we niet langer te proberen ons te verstoppen. We krijgen overzicht en daardoor ontstaat er meer afstand. Er komt ruimte alsof we van bovenaf naar onszelf kijken.

---

We krijgen overzicht en daardoor ontstaat er meer afstand. Er komt ruimte alsof we van bovenaf naar onszelf kijken.

---

We kunnen de normen en waarden onderzoeken. Waarom wil ik iets altijd perfect hebben? Waarom ben ik bang voor de kritiek van anderen? Wat maakt dat ik alsmaar moet presteren, wie zegt dat en wat brengt me dat?
Het zijn normen en waarden waarmee we het niet eens hoeven te zijn. Ze behoren tot een cultuur waar zachtheid, liefdevolheid, openheid en vreugde ondergeschikt zijn gemaakt aan presteren. Wat vinden we zelf echt belangrijk?

Waarom wil ik iets altijd perfect hebben? Waarom ben ik bang voor de kritiek van anderen? Wat maakt dat ik alsmaar moet presteren, wie zegt dat en wat brengt me dat?

Dit onderzoek helpt om meer ruimte te krijgen ten opzichte van de eisen die we onszelf stellen of waarvan we denken dat onze omgeving die stelt. En dan wordt het gemakkelijker om ons te beschermen tegen de aanvallen van onze innerlijke criticus. Deze gebruikt een behoorlijk deel van onze levensenergie en die moet bevrijd worden. We moeten moed en kracht verzamelen om niet langer akkoord te gaan.

Innerlijke kind

Als de innerlijke criticus niet meer zo dicht op je huid zit kunnen we toekomen aan ons innerlijke kind dat deze kritieke stemmen alsmaar heeft moeten verduren en eronder gebukt gaat. Dat kind heeft het nodig gehoord en gezien te worden in haar nood. Zijn primaire uitreiken was een uiting van liefde. Zacht en ontvankelijk. Ons innerlijke kind is onzeker omdat zijn uitreiken en zijn opkomen voor zichzelf niet is begrepen. Het is afgewezen in haar directe expressie. Het is niet alleen onzeker, het is ook verdrietig en boos. Het wil leven en zoekt erkenning en bevestiging. Hier is compassie nodig.

Compassie

Compassie is een belangrijke kwaliteit van Essentie. Het is mededogen, medeleven met het lijden. Soms brengen we dat gemakkelijker op voor anderen dan voor onszelf. Maar ons innerlijk kind heeft heel wat doorstaan in een cultuur als de onze. Het heeft meeleven nodig. Compassie biedt de ultieme troost. Als er medeleven is, voelen we ons gezien en gehoord, dan kan er iets in ons ontspannen. Er komt nog meer ruimte, ruimte om te zijn.

Compassie biedt de ultieme troost. Als er medeleven is, voelen we ons gezien en gehoord, dan kan er iets in ons ontspannen.

Als we het innerlijke kind en zijn gevoelens vanuit ons hart kunnen begrijpen en doorvoelen zal ook het kind in ons ontspannen. En naarmate we ons innerlijke kind beter gaan voelen, dringen we ook dieper door de werkelijkheid waarin we leven. We zien hoe onze innerlijke criticus en die van anderen om ons heen, ons veroordelen voor kwaliteiten die juist de moeite waard zijn. We zien meer waarheid. Waarheid brengt ons in contact met de innerlijke krijger, de spirituele krijger die een moedig hart heeft en zich niet laat leiden door de angst. Hij staat op en strijdt voor rechtvaardigheid.

---

Waarheid brengt ons in contact met de innerlijke krijger, de spirituele krijger die een moedig hart heeft en zich niet laat leiden door de angst. Hij staat op en strijdt voor rechtvaardigheid.

---

Zo brengen inzicht, moed, kracht en compassie onze innerlijke criticus tot bedaren. We spreken hem toe ‘ik wil dat je ophoudt met me tegen te werken, ik heb je nodig, ik wil dat je me naast me komt staan’. Zo wordt het oude verbond dat hij sloot met de omgeving verbroken. De energie die opgesloten zat in hem komt vrij en voedt jouw kracht om tevoorschijn te komen en vanuit jouw wezenlijkheid je leven te leven.

Workshop en oefeningen

Ik geef regelmatig workshops over de innerlijke criticus.
Workshop: De innerlijke criticus
Je vindt op deze site ook een module die je stap voor stap helpt om meer inzicht te krijgen in de werking van de innerlijke criticus in jou.